De eerste verdachten van coronarellen moeten al voorkomen. Er word geroepen om hoog en snel straffen, maar het strafrecht vereist nuance. Justitieminister Ferd Grapperhaus wil de honderden aangehouden relschoppers die de afgelopen dagen de politie, straatmeubilair en winkels belaagden, keihard aanpakken met lik-op-stukbeleid. Vandaag verschijnen de eerste verdachten voor de snelrechter.
Vijf verdachten moeten zich in Breda en Middelburg verantwoorden voor het plaatsen van opruiende teksten op internet. Zij werden de afgelopen dagen aangehouden. Bij de rechtbank in Amsterdam staat een 46-jarige man via het snelrecht terecht voor openlijke geweldpleging op het Museumplein in Amsterdam van 17 januari, bij de rellen waarmee de onrust anderhalve week geleden begon.
Nog onduidelijk is hoeveel verdachten volgen. Tien verdachten die afgelopen zondag zijn aangehouden op verdenking van openlijke geweldpleging bij de rellen op het Museumplein zijn gisteren voorgeleid aan de rechter-commissaris. Alle verdachten zitten voor een periode van twee weken vast en zijn gedagvaard voor snelrechtzittingen op 1 en 4 februari, meldt het Openbaar Ministerie (OM).
Voor welke gedragingen kan iemand verantwoordelijk worden gehouden?
Hoewel de wens er is, is snelrecht niet altijd mogelijk. Daarvoor moet duidelijk zijn voor welke gedragingen iemand verantwoordelijk kan worden gehouden en waarvoor niet, benadrukt het OM. Juist die vraag kan in de chaos van afgelopen dagen lastig te beantwoorden zijn.
De honderden relschoppers die in verschillende plaatsen zijn aangehouden, zitten om uiteenlopende redenen vast. De verdenkingen verschillen van opruiing op sociale media tot poging tot doodslag. Er horen straffen bij variërend van een geldboete tot jarenlange celstraf.
Als het aan het kabinet lag, volgde op geweld tegen hulpverleners, onder wie agenten, altijd celstraf. Een wetsvoorstel dat rechters verbiedt om in dergelijke zaken een taakstraf op te leggen, staat al een tijd ter discussie. Door de rellen staat het opnieuw in de belangstelling.
Zo zijn rechters niet blij met het taakstrafverbod, omdat het weinig ruimte laat voor nuance, zegt strafrechter Lieneke de Klerk namens de Raad voor de rechtspraak. “Heeft iemand één steen naar de politie gegooid? Ging hij achter elkaar door? Gooide hij iets brandends wat de kans op letsel vergroot? Gaf iemand een politieagent een duw omdat hij zag dat zijn beste vriend een duw kreeg of begon iemand er zomaar op los te meppen? Allemaal vragen die meewegen in het bepalen van de straf.” Met een taakstrafverbod ontneemt de wetgever volgens haar rechters de kans om per geval naar een passend antwoord te zoeken.
Rechters straffen vaak al zwaarder bij geweld tegen hulpverleners
De Klerk verzet zich overigens niet tegen streng optreden. Volgens haar straffen rechters vaak al hoger als het om geweld tegen hulpverleners gaat. In 40 procent van dergelijke zaken wordt celstraf opgelegd.
Uiteindelijk gaat het vooral om de vraag hoe het geweld tegen agenten en andere hulpverleners is te voorkomen. Hogere straffen zijn dan niet de oplossing, zegt De Klerk. “Ik zeg niet dat het bij deze relschoppers zo was, maar geweld wordt vaak in een opwelling gepleegd. Iemand laat zich op zo’n moment niet afschrikken door een mogelijke straf. Dat rechters in dit soort zaken al vaak een celstraf opleggen, heeft mensen de afgelopen dagen in ieder geval niet weerhouden.”
Reclassering Nederland uitte zich eerder al kritisch over het wetsvoorstel van het kabinet, omdat verplichte celstraf suggereert dat een taakstraf niet werkt. Volgens de organisatie, die toezicht houdt op taakstraffen, gaan mensen na zo’n straf 47 procent minder vaak opnieuw in de fout dan mensen die een korte gevangenisstraf hebben uitgezeten. Een taakstraf levert de maatschappij wat op, zegt de reclassering, als een veroordeelde bijvoorbeeld bij de voedselbank aan de slag gaat. Een dag cel kost de staat zo’n 250 euro, een werkstraf minder dan de helft.
