Al sinds september werd er over de avondklok nagedacht, maar gisteren schoot een rechter de wettelijke basis voor de maatregel af. Het kabinet werd totaal overrompeld. ,,Er waren waarschuwingen, maar iedereen dacht dat dit kon.’’ Aldus het AD.

Uit alles sprak gisteren de onmacht van premier Mark Rutte. ,,Ik doe toch echt een klemmend beroep op alle Nederlanders: blijf alsjeblieft binnen.’’ Een beroep, een advies, maar geen gebod. Amper vijf uur eerder had de Haagse rechter een streep gezet door de avondklok.  

Het kabinet gebruikte een wet die was bedoeld voor een dijkdoorbraak, een noodsituatie. Niet voor een avondklok waar volgens de rechter al vaker over was gesproken. En die al ‘ruim vóór de daadwerkelijke invoering’ als optie was genoemd. Oftewel: de juristen van de ministers Ferd Grapperhaus (Justitie) en Sander Dekker (Rechtsbescherming) hebben de verkeerde wet gebruikt.Premier Mark Rutte sprak van een ‘tegenvaller’ in plaats van een blunder, maar de gêne straalde er bij hem vanaf. Ambtenaren haastten zich gisteren, op voorwaarde van anonimiteit, om zich te verdedigen. Hun verhaal: als we inderdaad het verkeerde spoor hebben gekozen, dan is dat in volle overtuiging geweest. ,,Er waren waarschuwingen, maar iedereen dacht dat dit kon’’, zegt een betrokkene. Bovenal is pas in een heel laat stadium nagedacht over welke wet een avondklok eigenlijk zou moeten stutten.

Spoed

Hoewel de avondklok al is ingegaan, heeft de Raad van State alsnog gekeken naar het toepassen van de wet. Net zoals de Haagse rechter dat gisteren deed, ziet de Raad een probleem met de ‘spoed’ waar het kabinet mee schermt. De Raad van State waarschuwt op 1 februari het kabinet dat ‘de vraag rijst of er wel van een zodanig urgente situatie sprake was dat toepassing van de Wbbbg in de rede lag.’

Op het ministerie wordt dat advies niet als alarmerend ervaren. Ja, er zijn vraagtekens te plaatsen. Maar de Raad van State zegt niet: pas op, dit gaat mis. In ambtenarentermen: er is geen red flag. Bovendien: de trein rijdt al. Een meerderheid van de Tweede Kamer is vóór de avondklok.

Dat blijkt buiten de juristen van Viruswaarheid gerekend. Die hebben, zonder al te veel publiciteit, op 11 februari voor de Haagse rechtbank betoogd dat de juridische onderbouwing van de avondklok niet deugt. Niemand in het kabinet heeft de dag van gisteren, de dag van de uitspraak in die rechtszaak, omcirkeld in de agenda. Als de uitspraak in de ochtend komt, slaat die in als een bom.

Ambtenaren op het ministerie van Justitie zetten zich direct aan het schrijven van een nieuwe spoedwet, tegelijkertijd wordt hoger beroep wordt aangetekend. Terwijl op het ministerie van Algemene Zaken alle ministers en premier Mark Rutte in spoedzitting bijeen zijn, is de wet al af. Dat het ministerie dat beter maanden geleden had kunnen doen wil niemand erkennen.