In Nederland betaal je minder belasting naarmate je meer verdient. Daarmee kennen we helemaal geen progressief belastingstelsel, zoals altijd werd verondersteld. De rijkste 1 procent van de huishoudens betaalt zelfs gemiddeld minder belasting dan de overige huishoudens. Aldus nu.nl.

"Uit het onderzoek blijkt dat de allersterkste schouders niet de zwaarste lasten dragen", schrijft het Centraal Planbureau (CPB) over het vrijdag gepubliceerde rapport Ongelijkheid en herverdeling.

"Hogere inkomens dragen geen groter deel van hun inkomen af aan belastingen dan lagere inkomens", is een andere opvallende conclusies uit het onderzoek. Lang werd gedacht dat dit wel zo was, want hoe meer je verdient, hoe meer belasting je betaalt. Dat wordt een progressief belastingstelsel genoemd.

Dat progressieve wordt tenietgedaan als je ook kijkt naar de belastingen op consumptie die je betaalt via de btw en accijnzen. Hoge inkomens geven hier relatief gezien een kleiner deel van hun inkomsten aan uit dan lage inkomens.

Herverdeling gebeurt dus niet zozeer via het belastingstelsel, maar via de overheidsuitgaven, schrijft het CPB. Dat zijn vaak uitkeringen zoals de bijstand of toeslagen, die naar huishoudens met de laagste inkomens gaan. Deze groep profiteert ook meer van andere overheidsuitgaven die niet direct in geld zijn uit te drukken, zoals onderwijs en zorg.

Allerrijksten betalen gemiddeld minder belasting

Het Planbureau heeft alle huishoudens in drie groepen opgedeeld. De helft van de mensen verdient ongeveer een vijfde van al het inkomen (17.500 bruto per jaar) en betaalt daar gemiddeld 55 procent belasting over. De middelste groep, 40 procent van alle mensen, verdient de helft van al het inkomen (met een gemiddeld jaarsalaris van 55.000 euro) en betaalt 40 procent belasting.

Dat verschil verklaart het CPB onder meer doordat mensen met een hoog inkomen een kleiner deel daarvan gebruiken voor boodschappen en brandstof en zo dus ook minder indirecte belasting betalen. Daarbij zijn de sociale zekerheidspremies gemaximeerd tot een inkomen van ongeveer 52.000 euro, dat is ook in het voordeel van hoge inkomens.

De laatste 10 procent van alle mensen verdient een derde van al het inkomen (jaarsalaris van 143.000 euro) en betaalt daar 36 procent over. De absolute topinkomens van Nederland, de 1 procent allerrijksten, betalen zelfs gemiddeld het minste belasting. Hun inkomen bestaat namelijk vooral uit kapitaal en bedrijfswinsten en die worden minder belast dan inkomen uit loon.

'Nieuw licht op ongelijkheid en inkomensherverdeling'

De uitkomsten van het onderzoek zijn "vernieuwend", zegt Arjan Lejour, CPB-onderzoeker en een van de auteurs van het rapport. Voor het eerst is er bij onderzoek naar ongelijkheid en herverdeling van inkomen namelijk veel breder gekeken dan alleen het inkomen van huishoudens. Ook de effecten van indirecte belastingen (accijnzen en de btw) en de overheidsuitgaven (onder andere onderwijs en zorg) worden meegenomen.

"Je ziet nu het plaatje van de totale belastingdruk voor huishoudens. We hadden altijd wel toegang tot veel data, maar dat was nooit de hele economie. We hebben nu bijvoorbeeld huishoudens kunnen koppelen aan bedrijfswinsten", licht Lejour toe. Alles bij elkaar werpt het volgens het Planbureau "een nieuw licht op de ongelijkheid en inkomensherverdeling tussen Nederlandse huishoudens".

De ongelijkheid zit hem niet zozeer in de inkomensongelijkheid. Die is redelijk stabiel en vergeleken met andere landen redelijk laag, schrijft het Planbureau. De ongelijkheid in Nederland valt op als je kijkt naar de vermogens, die is internationaal gezien juist relatief hoog. Dat komt door spaartegoeden, beleggingen en de waarde van een eigen huis.

Steeds meer politieke wil om vermogens zwaarder te belasten

Het CPB geeft geen aanbevelingen en dat geeft ruimte voor de politieke discussie. Er gaan in Den Haag steeds meer stemmen op om vermogen zwaarder te belasten dan loon uit werk. De coalitie van VVD, D66, CDA en CU kwam nog niet tot een oplossing.

De partijen hadden in hun verkiezingsprogramma's in verschillende mate miljarden extra belastingen op winst en vermogen ingeboekt, maar in het coalitieakkoord is daar niets meer van terug te vinden. Het kabinet laat later dit jaar onderzoek naar doen naar de mogelijkheden om de belasting te verschuiven tussen vermogensbelasting en inkomstenbelasting.

Nederland wordt steeds meer een 'rentenierseconomie'

De conclusies doen denken aan de opmerkingen van DNB-president Klaas Knot dat Nederland een "rentenierseconomie" aan het worden is. Nederland haalt namelijk relatief weinig belasting uit vermogens en "relatief veel belasting uit de inkomstenbelasting", zei Knot begin februari.

"Ons onderzoek beschrijft iets anders, maar gaat wel in dezelfde richting", zegt CPB-onderzoeker Lejour over die vergelijking. Premier Mark Rutte weersprak begin februari nog stellig de beweringen van Knot.

"Bij een renteniersland zou iedereen een beetje sukkelen en op weg zijn naar z'n buitenverblijf aan de Vecht om nog eens met het cognacje in de hand en de sigaar na het borrelen te kijken hoe de dag was en vast te stellen dat het weer wat minder is geworden", aldus Rutte destijds. De premier wees onder meer op de hoge economische groeicijfers en de lage werkloosheid.

Resultaten onderzoek
We hebben het de mensen via een poll op Opiniemeters gevraagd. Hieruit is gebleken dat 76 procent het eens is met de stelling: ''De welvarende mensen moeten meer belasting gaan betalen”. 14 procent is niet eens met de stelling en 10 procent heeft er geen mening over. 

Aan deze Opiniemeters poll deden 14.318 deelnemers mee.